Wat gebeurde er eigenlijk daar in de synagoge van Kafarnaüm? En, hoe reageerden de mensen daar? Wat gebeurt er hier vandaag? En, hoe reageren wij? Broeders en zusters, ik stel voor dat wij met z’n allen met de mensen van Kafarnaüm mee naar binnen gaan in de synagoge van Kafarnaüm. En met aandacht luisteren en goed kijken. ‘Toen’ en ‘nu’ vloeien in elkaar over.
Eerst toen in de synagoge van Kafarnaüm. Op de Sabbat gaat Jezus van Nazareth dus naar de synagoge. Gewoon zoals alle rechtgelovige Joden elke sabbat. Niets bijzonders. Hij krijgt gewoon het woord omdat elke volwassen Jood in de synagoge het woord mag voeren Ook niet wàt Hij zegt als commentaar op de Bijbellezing is bijzonder. Anders had Marcus het voor ons wel opgeschreven. Wel bijzonder, heel bijzonder is de wijze waarop Hij spreekt. Het is de persoon van Jezus die diepe indruk maakt. Hij spreekt van binnenuit. Het gezag van zijn woord is met zijn persoon verbonden. Hij is wat Hij zegt. Het is alsof de hemel boven Hem, ja in Hem, opengaat. Het lijkt de toehoorders wel alsof Mozes zelf nu in hun midden staat, Mozes die met God gesproken had ‘zoals een mens spreekt met zijn vriend’ (Gen.32,3). Met zoveel warmte heeft nooit een mens over God horen gesproken, alsof Hij over zijn eigen vader spreekt. Hij spreekt niet alleen over God. Hij heeft iets van God zelf. ‘Ja, het Woord is mens geworden’. Het wordt doodstil in de synagoge. De mensen zijn één en al aandacht. ‘Zij zijn buiten zichzelf van verbazing, want Hij onderricht niet zoals de Schriftgeleerden, maar als iemand die gezag bezit’. De mensen voelen blijkbaar goed aan wat hier gebeurt. Zij halen niet hun schouders op, zo van: ‘al dikwijls gehoord, dat weten wij onderhand wel’. Neen, zij worden geraakt, zij laten zich raken. Tot in hun hart. God is dan toch niet zo ver weg, Hij is toch niet ongenaakbaar. Mensen moeten daarom niet meer bang zijn voor God zoals de Israëlieten in de eerste lezing van vandaag. De mensen in Kafarnaüm verbazen zich. Die verbazing is het begin van hun geloof.
En dan verschijnt daar plots ‘de man met de onreine geest’. Beter dan de anderen in de synagoge, heeft hij in de gaten wat hier aan de hand is en wie hier aan het woord is. Tegenkrachten worden wakker als de kracht van het goede zich manifesteert. Wat moeten wij ons voorstellen bij ‘een man met een onreine geest’? De man is bezet, bezeten, in bezit genomen door misleidende, dwingende, negatieve en destructieve gedachten en gevoelens. Ingekapseld, gevangen. En daardoor vervreemd van zichzelf. Hij is zichzelf niet meer. Hij is ziek van angst en van zelfhaat. Hij voelt zich bedreigd en komt in verzet. Hij slaat onmiddellijk alarm: ‘Wat moet jij hier, Jezus van Nazareth, Heilige Gods, ben jij gekomen om ons te verdelgen’? Dan klinkt Jezus’ gezagvol woord: ‘Zwijg stil en ga uit hem weg’. Even dwingend als wanneer Hij de storm tot stilte maant (Mc. 4, 35-41). ‘Hij riep tot de storm: zwijg stil. De wind ging liggen en het werd volmaakt stil’. Zo wordt nu deze man bevrijd, een vrij mens zoals hij door God bedoeld is. Het is sabbat, de dag bij uitstek om de vrijheid te vieren!
Voor de tweede keer vermeldt Marcus nu de reactie van de mensen in de synagoge: ‘Allen stonden verbaasd’. Die Jezus van Nazareth is niet alleen machtig in woord. Hij is ook machtig in daad. Hij doet ook wat Hij zegt. Hij is zelfs wat Hij doet: barmhartigheid die bevrijdt. Zij verbazen zich omdat zij in Hem, hier en nu, God zelf aan het werk zien. ‘En zijn roep ging als een lopend vuur door heel Galilea’. Dat gebeurde in de synagoge van Kafarnaüm, broeders en zusters.
Dan nu de tweede vraag: wat gebeurt er hier en nu vandaag? En, hoe reageren wij? Het is heilzaam ons deze vraag te stellen. Ik kan natuurlijk voor u het antwoord niet geven. Ik weet immers niet wat zich in ieders hart afspeelt. Maar even goed als in Kafarnaüm is Jezus nu hier in ons midden met zijn gezagvol en bevrijdend woord. Zijn boodschap, zijn blijde boodschap, het grote nieuws is dat God ieder van ons hier liefheeft, dat niemand van ons door Hem wordt vergeten of overgeslagen. Verbazen wij ons daarover? Verbazen wij ons daar nog over? Dringt dat tot ons door en verandert het ons leven? Of hebben heilige tradities en vaste gewoonten sleur en slijtage veroorzaakt in ons geloofsleven? Slaapt ons geloof misschien een beetje? Het geloven begint eigenlijk met zich te verbazen, met te beseffen dat het niet allemaal zo gewoon is en vanzelfsprekend, Geloven begint met te beseffen dat ‘in’ het gewone en alledaagse iets heel bijzonders schuilgaat, dat God daarin aanwezig is en ons aanspreekt. De plaats waar wij staan is heilige grond (Ex.3,3)! God loopt altijd het gevaar dat wij Hem niet herkennen in Jezus die als mens onder ons woont, dat wij Hem voorbijlopen en niet in de gaten hebben dat Hij er is, dat zijn boodschap ons niet raakt. Daarom is het geloof op de eerste plaats een kwestie van aandacht en van gelovige verbazing. Misschien kan wat wij in Kafarnaüm zagen gebeuren ons helpen oog en aandacht te hebben voor wat hier in ons kan midden gebeuren? Daarom: de verbazing van het geloof zij met u allen. Amen.
1e lezing: Deut. 18,15-20; 2 lezing: 1Kor. 7.32-35, evangelie Marcus 1,21-28
De evangelietekst uit de Willibrordvertaling 1978:
Zij kwamen te Kafarnaüm, en op de eerstvolgende sabbat ging Hij naar de synagoge, waar Hij als leraar optrad. De mensen waren buiten zichzelf van verbazing over zijn leer, want Hij onderrichtte hen niet zoals de schriftgeleerden, maar als iemand die gezag bezit. Er bevond zich in hun synagoge juist een man die in de macht was van een onreine geest en luid begon te schreeuwen. ‘Jezus van Nazareth, wat hebt Gij met ons te maken? Ge zijt gekomen om ons in het verderf te storten. Ik weet, wie Gij zijt: de heilige Gods.’ Jezus voegde hem dreigend toe: ‘Zwijg stil en ga uit hem weg.’ De onreine geest schudde hem heen en weer, gaf nog een luide schreeuw en ging uit hem weg. Allen stonden zo verbaasd, dat ze onder elkaar vroegen: ‘Wat betekent dat toch? Een nieuwe leer met gezag! Hij geeft bevel aan de onreine geesten en ze gehoorzamen Hem.’ Snel verspreidde zijn faam zich naar alle kanten over heel de streek van Galilea.
