Broeders en zusters, de afgelopen zondagen hebben wij met Jezus en zijn leerlingen stilgestaan op een grote vlakte. Hij daalde een berg af, nadat Hij zich in gebed had teruggetrokken. Hij daalde af en bij het zien van zijn leerlingen, van ieder van ons, hield Hij halt om tot ons Zijn woorden van leven te spreken. Het waren indringende woorden die Hij gesproken heeft, mooi maar niet altijd even gemakkelijk. Jezus hield niet alleen halt om tot ons te spreken maar Hij kijkt ons daarbij aan. Hij ziet ons en met Zijn blik wekt Hij ons, net als met Zijn Woord, tot leven.
We kunnen ons goed voorstellen dat de leerlingen na deze lange toespraak zich de vraag stelden wie spreekt er, als Jezus niet meer onder ons is, woorden van leven? Wie zal ons leiden op onze levensweg? De laatste woorden van Jezus toespraak op de vlakte gaan dan ook over de kwaliteiten die een geestelijk leidsman, een leider moet hebben.
Juist in de afgelopen week zien we hoe een leider een ander land, onschuldige mensen meesleept in een oorlog. Hij mag zichzelf dan graag zien als een sterke leider maar hoe waar zijn die woorden van Jezus: ‘iedere boom wordt gekend aan zijn vruchten?’ Met deze oorlog wil de Russische leider de splinter uit het oog van de Oekraïne halen maar hij vergeet dat uit zijn eigen oog een grote balk van dictatorschap steekt.
Lucas toont ons op deze hoogvlakte Jezus als onze enige en echte leider. Hij is niet blind maar Hij is het licht van de wereld en in Zijn leven zien wij licht. Zijn blik is zuiver en dat betekent dat hij in staat is om de splinter uit ons oog te halen. Hij is de boom die goede vruchten draagt: liefde, vreugde, vrede, geduld, vriendelijkheid, goedheid, trouw, zachtmoedigheid en zelfbeheersing. Hij is die leider die wij als christenen willen volgen maar ‘een dienaar staat niet boven zijn meester’.
De eerste kwaliteit die Jezus vandaag voor een leider ziet is dat hij/zij niet blind is, dat wil zeggen ver kan zien. iemand met een blik vooruit. De tweede kwaliteit is dat hij/zij ook in het eigen hart kan kijken. Hij/zij heeft de zelfkennis nodig van de balk in zijn eigen oog en die van de splinter in het oog van de ander. Een derde kwaliteit is dat een leider weet moet hebben van waar hij/zij komt. Iedere boom is ook een vrucht geweest. Een goede leider kent zijn afkomst en weet dat hij/zij in relatie tot anderen staat.
Nu ik vandaag afscheid neem als abt van de gemeenschap van Koningshoeven om aan een nieuwe opdracht te beginnen, zijn deze woorden van Jezus over leiderschap een spiegel om in te kijken. In de afgelopen twee weken heb ik nog ene andere kwaliteit van leiderschap ontdekt die ik aan de drie van Jezus zou willen toevoegen: bescheidenheid.
Bescheidenheid wordt in onze huidige tijd sterk op de proef gesteld. Vrijwel al onze handelingen zijn vandaag de dag gericht op zelfpromotie. Voortdurend leven we onder druk dat wij, of liever gezegd ik, gehoord willen en moeten worden. Als je geen standpunt over iets hebt of inneemt dan tel je niet mee. Stilletjes erbij zitten, in de goede zin van het woord, zit er tegenwoordig niet meer in. Maar eigenlijk is bescheidenheid ten onrechte in het verdomhoekje geraakt. Want het is juist een krachtige vorm van zijn. Vanuit een bescheiden houding kun je er echt voor anderen zijn, zonder jezelf weg te cijferen. Die attitude heeft ook met wijsheid te maken, met een doorleefde nederigheid tegenover het leven.
In de korte Amerikaanse film Overview vertellen astronauten over hun ruimtereizen waarbij ze de aarde vanuit de ruimte hebben gezien. Deze ervaring, waarbij ze van een afstand naar de mensheid konden kijken, noemen psychologen het ‘overzichtseffect’. De astronauten ervaarden grote verbondenheid met de aarde. Het bewustzijn dat we onderdeel zijn van een onmetelijk heelal maakt nederig. Het dwingt tot bescheidenheid. Misschien is dat wel de kunst van het leven: af en toe een beetje het astronautengevoel kunnen oproepen. Dat je je bewust bent van de grootsheid van het leven en de kleinheid van jouw individu. Je eigen kleinheid ervaren op een krachtige manier, zonder daarbij te verschrompelen. Het loopt in ieder geval in de pas met je werkelijke omvang: je bent een klein radertje in het geheel.
Deze woorden over leiderschap gelden niet alleen voor een select groepje van leiders in kerk en wereld. Nee, het zijn woorden van leven voor iedereen van ons. Krachtens ons doopsel zijn wij immers allemaal geroepen om leiding te geven aan anderen. Ieder op zijn/haar eigen plaats. Dankzij Jezus mogen wij allemaal vooruit zien, een visie hebben. We hebben allemaal die gave om eerst naar ons zelf te kijken voordat we naar de ander kijken. Allemaal staan we in relatie, verbinding met anderen en dragen we vrucht. In alle bescheidenheid mogen wij allen, zonder uitzondering, iets voor een ander betekenen.
Toen ik 16 jaar geleden op deze plek de abtszegening mocht ontvangen, heb ik als motto die woorden van de profeet Amos gekozen: Zoek God en leef! Ik wil vandaag graag deze woorden herhalen en ze aan u meegeven: Zoek God en leef! Zo kunnen wij allemaal iets voor anderen betekenen omdat het leven waard is te leven!