Ik ben meer dan 12 jaar pastoor geweest van de prachtige Romaanse kerk van Sint Odiliënberg. Onder deze parochie viel ook het gehucht Lerop. Ik fietste vaak na een vergadering van dit plaatsje naar Sint Odiliënberg. Het was donker en de weg werd verlicht door een enkele lantaarnpaal, dus zeer spaarzaam verlicht!
Het was Advent.
Aan de bomen en lantaarnpalen hingen grote posters en op een van die posters stond een fietsstuur met een koplamp en daaronder deze woorden: GEEN LICHT, GEEN LEVEN! Een duidelijke waarschuwing. Mij dunkt, heel terecht. Want het is levensgevaarlijk te rijden zonder licht. Je brengt jezelf en anderen in gevaar. De boodschap van de poster is duidelijk: Zorg ervoor dat ze je zien en dat je gezien wordt!
Zo is Maria de reflectie van Christus: zij weerkaatst zijn Licht. Naar de maan kijken kan alleen als het licht van de zon erop valt. Voor Maria geldt hetzelfde: zonder Christus kun je niet op haar mediteren. Je kunt maar héél kort in de zon kijken en dan nog met geknepen ogen. Naar de maan kijken kun je, als je wilt, de hele nacht door. Het licht van Christus is soms fel of intens, maar weerspiegeld in Maria kun je in zijn licht rustig mediteren, beschouwen en bidden. In feite zijn alle kerkelijke dogma’s over Maria christologische dogma’s: ze verwijzen allemaal naar de Christus, het Licht der wereld.. Zo is bijvoorbeeld het dogma van de maagdelijkheid van Maria niet biologisch of fysiologisch bedoeld. Het wil ons duidelijk maken dat Christus niet is geboren door de wil van een man. Maar door de wil van de Vader, die mens wilde worden zoals iedere mens: geboren uit een vrouw! Een andere belangrijke reden dat we in de Advent Maria centraal stellen is deze. Zij vormt in haar persoon de samenvatting van heel het Volk van Israël. God sloot een Verbond met het Volk opdat het Volk een voertuig zou worden van Gods aanwezigheid in de wereld. Uit dit Verbondsvolk kwam de Christus voort, zoals uit een plant een bloem tevoorschijn komt. “Het heil komt uit de Joden”, zegt Jezus zelf (Joh. 4, 22). Het Volk van Israël is als Maria: gevormd om geboorte te geven aan de Messias. Het Oude Testament, het verhaal van Israël, als een lange zwangerschap: het mondt uit in de geboorte van de Messias. Zo kunnen wij in Maria als het ware een bondige samenvatting zien van het Oude Testament.
In de traditie wordt Maria gezien als de nieuwe Eva. De oude Eva moest het paradijs verlaten, omdat ze, door het eten van de verboden vrucht, aan God gelijk wilde zijn. Eva dacht, en zo denken nog velen op vandaag: ik heb God niet nodig, ik kan zelf Heer en Meester zijn over mijn leven. Door het eten van de vrucht denken we zelf God te kunnen zijn. Op die manier plaatsen we onszelf in het middelpunt. Dit is in een notendop wat de Kerk bedoelt met de erfzonde. Dit egocentrisme geven we steeds weer aan elkaar door. Het Joodse Volk dacht God ook niet meer nodig te hebben, want het maakte zijn eigen goden van goud. Daarmee plaatste het zichzelf buiten het Verbond en daarmee buiten het Beloofde Land (dat is de periode van de ballingschap). Nog steeds bestaat de illusie dat je onafhankelijk van God kunt zijn. Het moment dat je denkt zelf God te zijn is het moment dat je beseft dat je er alleen voor staat, dat je naakt bent. Dan moet je zelf gaan bepalen wat goed en kwaad is. Spijtig genoeg staan de geschiedenisboeken vol met de gevolgen daarvan. De oude Eva wilde aan God gelijk zijn door het eten van de verboden vrucht. Zij, en in haar kielzog de vele Adams en Eva’s van deze wereld, zeggen: mij geschiede naar mijn woord. Daarom zijn de woorden van Maria tot de engel Gabriel zo prachtig: mij geschiede naar uw Woord. Maria, als de nieuwe Eva, accepteert het Woord van God. Op dat moment, het moment waarop zij instemde met Gods heilsplan, werd zij zwanger van zijn Woord. Op een vergelijkbare wijze, wanneer wij God toelaten in ons leven. Zo heeft Jozef ingestemd met het plan van God liet hij God toe in zijn leven. In feite kun je zeggen dat op de heilige Jozef dezelfde woorden van toepassing zijn: Mij geschiede naar uw woord. – wanneer ook wij zeggen: mij geschiede naar uw Woord – worden wij dragers van Gods Woord en van Gods Licht. Pas dan kan God in ons gaan acteren, in actie komen. Pas dan kan Gods Woord in ons gaan wortel schieten. Ziet u het verschil tussen de oude Eva en Maria, de nieuwe Eva en Jozef? De oude Eva greep ongevraagd naar de goddelijkheid, ze wilde als God zijn, dacht het zonder God te kunnen redden. Daardoor blokkeerde zij Gods Woord om in haar te gaan leven en kon het in haar geen wortel schieten. Toen pas zag zij dat ze naakt was. Maria daarentegen keerde zich naar God toe, gaf haar fiat aan God en zijn Woord werd in haar geplant. Maria is als een spiegel van Gods licht en leven.
Laten ook wij Gods Licht en Leven schijnen in ons leven, zodat we gezien worden in deze donkere wereld, gezien worden zoals die fietslamp in het donker.
1e lezing: Jesaja 7,10-14; 2e lezing: Romeinen 1,1-7, evangelie: Mattheüs 1,18-24
De evangelietekst uit de Willibrordvertaling 1978:
De geboorte van Jezus Christus vond plaats op deze wijze. Toen zijn moeder Maria verloofd was met Jozef, bleek zij, voordat ze gingen samenwonen, zwanger van de heilige Geest. Omdat Jozef, haar man, rechtschapen was en haar niet in opspraak wilde brengen, dacht hij er over in stilte van haar te scheiden. Terwijl hij dit overwoog, verscheen hem in een droom een engel van de Heer die tot hem sprak: ‘Jozef, zoon van David, wees niet bevreesd Maria, uw vrouw, tot u te nemen; het kind in haar schoot is van de heilige Geest. Zij zal een zoon ter wereld brengen die gij Jezus moet noemen, want Hij zal zijn volk redden uit hun zonden.’ Dit alles is geschied, opdat vervuld zou worden wat de Heer gesproken heeft door de profeet, die zegt: Zie, de maagd zal zwanger worden en een zoon ter wereld brengen en men zal Hem de naam Immanuel geven. Dat is de vertaling: God met ons. Ontwaakt uit de slaap deed Jozef zoals de engel van de Heer hem bevolen had en nam zijn vrouw tot zich.