De ontroerende en tegelijk ook harde film ‘A hidden life’ (2019) vertelt het waargebeurde levenslot van de Oostenrijkse landbouwer Franz Jägerstätter. Na de Anschluss van Oostenrijk wordt hij voor de legerdienst bij de Wehrmacht opgeroepen. Als overtuigde katholiek weigert hij trouw te zweren aan Adolf Hitler en mee te vechten met de nazi’s. Dat zijn verzet uiteindelijk tot de doodstraf zal leiden maakt voor hem niets uit. Door zijn geweldloos en onbuigzaam verzet raakt hij met iedereen in strijd. Zelfs met zijn bisschop en met een zachtmoedige bevelhebber van het leger. Beiden kunnen hem niet van gedachten veranderen. Tot aan zijn dood blijft hij trouw aan de consequenties van zijn geloof in God. De nobelheid die hij ook voor zijn medegevangenen uitstraalde, maakte van hem een soort moderne Christusfiguur. Niemand weet echter meer dan zijn echtgenote hoeveel innerlijke conflicten hij heeft overwonnen om standvastig te blijven in zijn voorgenomen keuze. Paus Benedictus XVI verklaarde hem in 2019 als martelaar zalig.
Het is een verhaal dat al even onwerkelijk lijkt als Jezus’ ongewone uitspraak . Op zijn tocht naar Jeruzalem voelt Jezus zich heel beklemd. Hij zal daar in conflict komen met de gevestigde macht wat zal leiden tot een veroordeling. “Meent ge dat ik vrede kwam brengen? Neen zeg ik u, juist verdeeldheid”. En dat was nog waar ook. Bij Matteüs klinkt nog veel scherper: “Ik ben geen vrede komen brengen, wel het zwaard” (Mt 10,34). Dat zijn harde woorden vandaag in zijn Blijde Boodschap die niet te rijmen zijn met de vele troostende woorden: ‘Ik ben zachtmoedig en nederig van hart’ (Mt 11,29). Zelf was Hij tegen elke vorm van geweld gekant maar met zijn vrijpostig optreden tegenover de wet besefte Hij maar al te goed dat Hij , net als Jeremia, hetzelfde lot van de profeten zou ondergaan. Dat deze woorden voor ons vandaag hard aankomen heeft zeker te maken met het feit dat wij liever te doen hebben met een boodschap van vrede, verzoening, verdraagzaamheid en volgzaamheid. Met gelovigen die zich niet teveel bemoeien met wantoestanden, met verstarde structuren, kerkelijke vernieuwing of sociale ongerechtigheid. Toch was Jezus niet altijd even gemakkelijk en zachtaardig. Tegenover sommige groepen was Hij een levende aanklacht omwille van hun uiterlijke geloofsbeleving van schone schijn.
Wanneer Jezus spreekt over ‘vuur’ heeft Hij het over de gedrevenheid, over het innerlijke vuur dat het evangelie teweegbrengt in het hart van elke mens die er ontvankelijk voor ons. Het goede nieuws dat het Rijk van God is aangebroken en zichtbaar wordt in alle mensen van goede wil. Een boodschap die je als toehoorder niet vrijblijvend naast je kunt neerleggen. Een inwendig onzichtbaar vuur dat zichtbaar wordt in een mens die kiest voor de liefde. Een liefde die gebaseerd is op waarheid en waarachtigheid, op goedheid, rechtvaardigheid en dienstbaarheid. Voor Jezus en zoveel volgelingen tot op vandaag is dit een keuze die in haar radicaliteit kan leiden tot de onafwendbare vuurdoop van de dood. Een radicale keuze waarvoor mensen ook vandaag nog worden geplaatst en die toch de harde consequentie van het martelaarschap kiezen …. uit liefde voor God.
Heel verrassend is wel dat Jezus deze verdeeldheid ook plaatst binnen gezin en familie: “Vijf zullen er in één huis verdeeld zijn.” Ook de dichtste bloedverwanten zullen, omwille van Hem, ruzie krijgen! Ook hier vinden we opnieuw bij Matteüs een veel radicalere taal en gaat het er nog feller aan toe. Er is sprake van moord en doodslag: “De ene broer zal de andere aan de dood uitleveren, een vader zijn kind. En kinderen zullen tegen hun ouders in verzet komen en hen ter dood brengen.” (Mt 10,21) De vraag is dan ook of dit nu echt in Jezus’ bedoeling lag. Neen toch, dit kan natuurlijk niet, want het staat helemaal in tegenspraak met zijn leven en zijn boodschap. Maar toen hij deze harde taal sprak was Hij wel bewust van de consequenties, van de mogelijke gevolgen van een keuze vóór of tegen Hem. Zelf heeft Hij al te vaak ervaren dat zijn optreden tot verdeeldheid leidde. Zelfs binnen zijn groep van naaste volgelingen. Hij wás een teken van tegenspraak. En dat geldt tot op vandaag ook voor wie trouw blijft aan zijn roeping. Wie echt werk wil maken van de droom van het Rijk Gods, kan best heel wat weerstand oproepen, zelfs binnen een christelijke cultuur. Zo bijvoorbeeld bij de keuze tussen arm en rijk, bij de verhouding tussen vrede en bewapening, bij ethische vraagstukken rond leven en dood, rond gelijkheid en anders geaardheid. Deze verdeeldheid die onrust verwekt, is nooit de intentie van Jezus’ optreden geweest. Hij heeft het niet gezocht maar wel aan den lijve gevonden als het gevolg van zijn duidelijke houding tegenover religieuze hypocrisie. Vroom bidden bijvoorbeeld en tegelijk mensen geen recht doen. dat noemde Hij schijnheiligheid, wat niet in dank werd aangenomen. Voor Hem was hulp bieden aan een noodlijdende evenmens belangrijker dan het stipt naleven van de wet of het onderhouden van de sabbat.
Wanneer je niet alles toedekt met de mantel der liefde maar openlijk zegt wat er fout zit, dan raken mensen verdeeld in voor- en tegenstanders. Wie niet alleen vertelt over de lelies van het veld en de vogels in de lucht maar tegen de vooraanstaanden in, partij durft te kiezen voor de machtelozen, zo iemand wordt een teken van tegenspraak. Getuige de huidige aartsbisschop van Nicaragua die bedreigd wordt met uitzetting omdat hij tegen corruptie en discriminatie maar vóór het recht van de allerarmsten opkomt. Ook vandaag kan ik het best besluiten met het gebed waarmee we deze viering hebben geopend. Het is ditmaal echt een ‘collecta’ in de ware zin van het woord want een prachtige samenvatting van Jezus’ boodschap:
God,
uw Zoon heeft de schande niet geteld
en het kruis ten einde toe gedragen.
Laat ook ons niet ten ondergaan
wanneer tegenstand ons treft.
Verdiep ons geloof in uren van ontmoediging
en geef ons de sterkte die wij nodig hebben.
1e lezing: Jeremia 38, 4-6. 8-10; 2e lezing: Hebr. 12, 1-4, evangelie: Lucas 12, 49-53
De evangelietekst uit de Willibrordvertaling 1978:
In die tijd sprak Jezus tot zijn leerlingen: ‘Vuur ben Ik op aarde komen brengen, en hoe verlang Ik dat het reeds oplaait! 50 Ik moet een doopsel ondergaan, en hoe beklemd voel Ik Mij totdat het volbracht is. 51 Meent gij, dat Ik op aarde vrede ben komen brengen? Neen, zeg Ik u, juist verdeeldheid. 52 Want van nu af zullen er vijf in een huis verdeeld zijn; drie zullen er staan tegenover twee en twee tegenover drie; 53 de vader tegenover de zoon en de zoon tegenover de vader; de moeder tegenover de dochter en de dochter tegenover de moeder, de schoonmoeder tegenover haar schoondochter en de schoondochter tegenover de schoonmoeder.’